Dostęp do wody to podstawa egzystencji. Ogólnie rzecz ujmując, mamy do wyboru dwie opcje – podłączenie domu do sieci wodociągowej lub wybudowanie własnej studni. Nie zawsze jednak można skorzystać z możliwości podłączenia się do wodociągu, np. gdy nasza działka budowlana znajduje się w znacznej odległości lub nie pozwalają na to lokalne warunki. W takim wypadku uratuje nas własna studnia. Nie należy jednak traktować jej wyłącznie jako ostatniej deski ratunku – posiadanie studni niesie ze sobą wiele korzyści. Poniżej przyjrzymy się im bliżej oraz przedstawimy dostępne rodzaje studni przydomowych i omówimy kluczowe kwestie związane z ich budową i eksploatacją.
Dlaczego warto mieć własną studnię?
Budowa studni na swojej działce niesie ze sobą wiele plusów. Do najważniejszych z nich należą:
- Dostęp do świeżej, naturalnej wody – chyba dla nikogo nie jest niespodzianką, że woda w publicznych wodociągach zawiera dodatki takie jak chlor i fluor. Choć mają one na celu oczyszczanie pobieranej wody, nie da się ukryć, że wpływają na jej smak. Woda z własnej studni będzie pozbawiona takich dodatków, a jeśli będzie tego wymagać, jej oczyszczanie może odbywać się bez środków chemicznych. Dzięki temu możemy cieszyć się całkowicie naturalną wodą we własnym domu.
- Potencjalna niezależność od dostawców wody – dzięki własnej studni nie musimy się obawiać, że ktoś „zakręci kurek” i zostaniemy bez wody. Oczywiście nie oznacza to, że możemy zużywać jej dowolne ilości – każde źródło ma swoją pojemność i należy racjonalnie korzystać z dostępnych zasobów. Niemniej jednak przy dobrym gospodarowaniu w większości przypadków raczej nie grozi nam brak wody czy jej nagłe odłączenie bez zapowiedzi.
- Oszczędności – mając własną studnię głębinową (lub inną) znikają nam koszty związane z przesyłem wody. Musimy tylko pamiętać o regularnym, okresowym badaniu jakości wody i konserwacji studni. Są to jednak znacznie niższe wydatki niż zsumowane comiesięczne opłaty za wodę.
Typy studni przydomowych
Wyróżnia się trzy rodzaje studni przydomowych:
Studnia kopana
Nazywana również kręgową od wykorzystywanych w niej betonowych kręgów. To najbardziej klasyczne rozwiązanie pozwalające na pobór wody z pierwszej warstwy wodonośnej. Ze względu na to istnieje zagrożenie, że woda będzie skażona zanieczyszczeniami pochodzącymi z zewnętrznego środowiska – jeśli planujemy wykorzystać taką studnię jako źródło wody pitnej, konieczne jest jej uprzednie uzdatnianie. Nie trzeba tego jednak robić, jeśli chcemy wykorzystać studnię wyłącznie do podlewania ogrodu.
Najbardziej charakterystyczną cechą takiej studni są wspomniane kręgi betonowe – ich szczelne połączenie tworzy tzw. cembrowinę, która ochrania wykop przed osunięciem. Ze względu na to, że woda napływa tutaj od dołu wykopu, dno studni musi być wyłożone żwirem lub mieć założoną specjalną siatkę. Należy również pamiętać, że otwór musi być zabezpieczony osłoną, a ostatni krąg studni kopanej powinien wystawać minimum 0,2 m nad powierzchnię gruntu. Przygotowanie studni kopanej jest relatywnie mało kosztowne, ale wymaga sporo pracy i zajmuje dużo czasu.
Studnia wiercona
Czyli najpopularniejsza obecnie opcja – studnia głębinowa. Budowa samej studni jest bardzo prosta – składa się z rury filtracyjnej wnikającej w warstwę wodonośną i rury osłonowej. Dookoła stosuje się usprawniającą napływ wody obsypkę ze żwiru. Studnie głębinowe mają najczęściej 12-60 m głębokości, co pozwala pobierać wodę z głębokich warstw wodonośnych (tzw. drugiej warstwy wodonośnej).
Ze względu na ograniczone prawami fizyki właściwości ssące, takie studnie muszą być wyposażone w specjalne pompy głębinowe tłoczące. Pozwalają one nie tylko sprawnie pobierać wodę z warstw znajdujących się na głębokości większej niż 7-8 m (co jest limitem wysokości tłoczenia wody dla zwykłych pomp w zestawach hydroforowych), ale także zabezpiecza przed kawitacją.Do wykonania studni głębinowej potrzebna jest specjalna wiertnica – odwiertu pod studnie wiercone dokonują wyłącznie wyspecjalizowane firmy dysponujące takim sprzętem. Wiąże się to więc ze znacznymi kosztami wstępnymi.
Studnia wkręcana
W tym przypadku można się również spotkać z nazwą studnia abisyńska lub po prostu „abisynka”. To prosta konstrukcja umożliwiająca pobór wody z I warstwy wodonośnej do głębokości ok. 7 m. Nie powinno zatem być zaskoczeniem, że sięga się po nią wyłącznie przy płytko położonych warstwach wodonośnych. Woda jest tutaj pobierana za pomocą ręcznej dźwigni – nie jest to więc rozwiązanie na główne źródło wody, przez co „abisynki” buduje się wyłącznie jako studnie dodatkowe.
W przypadku ujęć wody znajdujących się tak płytko istnieje spore ryzyko zanieczyszczeń, przez co na budowę studni wkręcanej warto zdecydować się wyłącznie w sytuacji, gdy potrzebujemy źródła wody do podlewania ogrodu.
Co wziąć pod uwagę przy wyborze rodzaju studni?
Budowa studni, nawet bardzo prostej, wymaga odpowiedniego przygotowania i rozważenia kilku bardzo istotnych kwestii. Najważniejsze z nich to:
Warunki gruntowo-wodne
Bezpośredni wpływ na to, jaką studnię będzie można wybudować, mają:
- Rodzaj gruntu i warunki geologiczne
- Potencjalne ryzyko zanieczyszczeń
- Głębokość poziomu wód gruntowych
- Jakość wody w poszczególnych warstwach wodonośnych
Budowa studni musi więc być poprzedzona odpowiednimi badaniami i konsultacjami z ekspertami.
Koszty
Tutaj sprawa jest dość prosta – na wybór studni wpływa dostępny budżet. Najdroższą inwestycją, ale przy tym dającą największe zwroty w dłuższej perspektywie, są studnie głębinowe. Studnie kopane plasują się w środku – są stosunkowo tanie w budowie, ale mogą wymagać dodatkowej inwestycji poprawiającej jakość wody, jeśli mają być głównym ujęciem. Najtańsze są „abisynki”, ale też nie nadają się jako główne źródło wody.
Zapotrzebowanie na wodę
Nasze planowane zużycie wody będzie wpływać na potrzebną wydajność studni, a co za tym idzie również jej rodzaj. Musimy więc zastanowić się, do jakich celów będziemy wykorzystywać daną studnię (użytek domowy, przemysłowy, rolniczy itp.).
Wymagania prawne
Ograniczenia w wyborze rodzaju studni często też wynikają z lokalnych przepisów – mogą one określać nie tylko głębokość wiercenia/kopania, ale także rozwiązania konstrukcyjne, a nawet używaną technologię.
Budowa studni – najważniejsze kwestie
Gdy mamy już ogólne pojęcie o tym, jaką studnię możemy wybudować na naszej działce, zostają do ustalenia następujące kwestie – jak głęboko jest woda, gdzie konkretnie stanie studnia i czy będziemy potrzebować pozwolenia wodnoprawnego do jej budowy.
Jak sprawdzić, na jakiej głębokości jest woda?
Poznanie stanu wód gruntowych na naszej działce jest kluczowe przy budowie studni. Można to zrobić w następujący sposób:
Konsultacja z władzami lokalnymi i analiza map hydrogeologicznych – urząd gminy/miasta powinien dysponować danymi na temat lokalnej sytuacji wodno-geologicznej. Innym źródłem takich danych może być lokalne biuro władz hydrogeologicznych. Na podstawie danych i map okolicy można ocenić potencjał hydrologiczny działki, na której ma powstać studnia.
Obserwacja i badanie poziomu wody w okolicznych studniach – jeśli w pobliżu są już jakieś studnie, mogą dać nam one pogląd na lokalną sytuację wodną. Warto obserwować stan wody przez dłuższy okres i wykorzystać pirometr do dokładnego pomiaru głębokości wody przynajmniej kilka razy.
Wiercenie próbnikowe – kolejnym etapem określenia głębokości wody przed rozpoczęciem budowy studni jest dokonanie odwiertu próbnego w miejscu docelowym. Profesjonalna ekipa wiertnicza szybko i sprawnie oceni, jak głęboka powinna być studnia, by móc efektywnie dostarczać wodę. Tutaj również zastosowanie znajdzie pirometr.
Lokalizacja studni na działce
Przepisy (rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku) ściśle określają minimalne odległości, jakie muszą być zachowane między studnią a innym elementami zagospodarowania przestrzennego. Studnia nie może zatem stanąć w odległości mniejszej niż:
- 5 m od granicy działki, chyba że sąsiad wyrazi zgodę na jej bliższe położenie
- 7,5 m od rowu przydrożnego
- 15 m od bezodpływowych zbiorników gromadzących nieczystości (szambo) i budynków inwentarskich
- 30 m od kanalizacyjnego przewodu rozsączającego
- 70 m od nieutwardzonych wybiegów zwierząt hodowlanych
Czy na budowę studni potrzebne jest pozwolenie?
To zależy przede wszystkim od jej głębokości i wielkości poboru – pozwolenie wodnoprawne nie jest wymagane w przypadku punktów poboru wody o głębokości nieprzekraczającej 30 m, których średnioroczna ilość pobieranej wody nie jest wyższa niż 5 m3 na dobę. W większości przypadków można więc wybudować studnię do użytku domowego bez obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego – wystarczy tylko zgłosić taką inwestycję w odpowiednim urzędzie.
Jeśli jednak chcemy zbudować studnię głębinową sięgającą poniżej tej granicy lub zamierzamy bardziej eksploatować źródło wody, konieczne będzie wspomniane pozwolenie. Aby je uzyskać, należy złożyć stosowny wniosek w starostwie wraz z projektem studni, dokumentacją hydrogeologiczną, operatem wodnoprawnym oraz decyzją o warunkach zabudowy działki.
Jak przebiega instalacja studni?
Proces instalacji omówimy pokrótce na przykładzie najpopularniejszego rozwiązania – studni głębinowej. Po znalezieniu odpowiedniej lokalizacji, uzyskaniu stosownych pozwoleń i wyborze wykonawcy, sam proces związany z budową studni składa się właściwie z 3 kroków:
- Wiercenie – czyli wykonanie otworu pod studnię. Proces ten trwa do momentu osiągnięcia docelowej warstwy wodonośnej.
- Instalacja rur i pompy – gdy woda przestanie już tryskać z nowopowstałego otworu, przychodzi czas na rury do studni z PVC i pompę wodną. Należy tutaj zadbać, aby konstrukcja była szczelna i była wyposażona w odpowiednie filtry.
- Zabezpieczenie studni – gotową głowicę studni należy odpowiednio zabezpieczyć, aby ochronić źródło wody przed potencjalnymi zanieczyszczeniami.
Jak korzystać z nowej studni?
W trakcie pierwszych dni z nowym urządzeniem wodnym należy przede wszystkim:
- Sprawdzać jakość wody – na początku woda może być mętna i zawierać zanieczyszczenia. Przez pierwsze dni należy więc regularnie testować jej jakość, aż do momentu, gdy jej parametry wykażą zdatność do spożycia.
- Obserwować pracę studni – początkowy okres pracy wymaga uważnego monitorowania pracy pompy. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na przepływ wody i ewentualne szumy lub inne dźwięki mogące świadczyć o problemach z pracą pompy.
- Regulacja systemu – pierwsze kilka dni pracy studni to także czas na regulację pracy systemu dostarczania wody – jeśli będzie to wymagane, należy dostosować efektywność pompowania do swoich potrzeb.
Gdy praca studni będzie już odpowiadać naszym wymaganiom, trzeba pamiętać o regularnych badaniach jakości wody (minimum 2 razy w roku), monitorowaniu poziomu wody (poziom lustra wody gruntowej ulega wahaniom w ciągu roku) i utrzymaniu czystości wokół studni (pozwoli to uniknąć potencjalnych zanieczyszczeń). Odpowiednio konserwowana studnia będzie działać sprawnie przez wiele lat, nieprzerwanie zaopatrując nasz dom w czystą wodę.
Typowe problemy ze studniami przydomowymi i jak sobie z nimi radzić
Oto kilka często spotykanych problemów z przydomowymi studniami wraz z przykładowym rozwiązaniem:
- Zmętnienie wody – najczęściej jest wynikiem dostania się drobnych cząstek do wody i występuje zwłaszcza po intensywnych opadach. Aby temu zapobiec, wystarczy zainstalować odpowiednie filtry oczyszczające i regularnie przeprowadzać testy wody.
- Zanieczyszczenia chemiczne – wynikają głównie z sąsiedztwa z przemysłem lub rolnictwem albo z wycieków z instalacji kanalizacyjnych w okolicy. Tutaj również pomogą regularne testy i montaż odpowiedniego systemu oczyszczającego wodę.
- Obniżenie poziomu wody – przeważnie jest wynikiem długotrwałej suszy, problemów z warstwą wodonośną lub zwiększonego zużycia wody w regionie. Rozwiązaniem jest czasowe ograniczenie zużycia wody lub pogłębienie studni (w przypadku problemu z warstwą wodonośną).
- Mikroorganizmy i bakterie w wodzie – ich obecność wynika zwykle z zanieczyszczeń powierzchniowych i nieszczelności studni. Aby pozbyć się problemu, trzeba przede wszystkim zdezynfekować instalację, uszczelnić ją i zadbać o jej ochronę przed zanieczyszczeniami powierzchniowymi.
- Nieprzyjemny smak/zapach wody – przeważnie powoduje go obecność bakterii, manganu, żelaza bądź siarkowodoru. Konieczne tutaj będą odpowiednia filtracja i oczyszczenie wody oraz badania jej jakości.
- Problemy z pompą – są wynikiem awarii mechanicznej lub elektrycznej maszyny bądź po prostu jej zużyciem. Ustrzec się przed tym możemy, dbając o regularne przeglądy i naprawy pompy. W skrajnych przypadkach konieczna może się okazać wymiana całego urządzenia.
- Woda nie wypływa – problem może być spowodowany po prostu brakiem prądu, zablokowaniem rur studziennych lub awarią pompy. Aby pompa działała mimo braku prądu, warto zadbać o dodatkowe źródło zasilania, natomiast w pozostałych dwóch przypadkach konieczna jest regularna kontrola i serwisowanie instalacji.
- Wysokie koszty eksploatacji – tutaj na ogół winę ponosi przestarzała technologia i wynikająca z niej nieefektywna praca systemu studziennego. Rozwiązaniem jest modernizacja – dotyczy to również pompy i instalacji elektrycznej.
Studnia nowoczesna – Podsumowanie
Płytkie studnie są dziś raczej rzadkością – obecnie najpopularniejszym wyborem są studnie głębinowe, zarówno w trakcie budowy domu, jak i modernizacji już istniejącej instalacji wodnej. Własna studnia to nie tylko niezależność wodna, ale też spore oszczędności w dłuższej perspektywie – inwestycja może się zwrócić już po kilku latach. Warto jednak pamiętać, że na ujęcia o głębokości powyżej 30 m konieczne będzie pozwolenie wodnoprawne. Na uwadze trzeba również mieć nałożone prawnie minimalne odległości od innych obiektów okolicznej infrastruktury.
